Πώς να προφυλάξετε τα παιδιά από τους κινδύνους του διαδικτύου

Το περιεχόμενο στο οποίο έχει πρόσβαση κάποιος, χρησιμοποιώντας έναν browser στο κινητό, στο tablet ή στον υπολογιστή του, είναι κυριολεκτικά ανεξάντλητο. Το διαδίκτυο προσφέρει απεριόριστες δυνατότητες πληροφόρησης, ψυχαγωγίας και επικοινωνίας, παρ’ όλα αυτά είναι γεγονός πως κρύβει και ορισμένες “παγίδες” όταν δεν χρησιμοποιείται με προσοχή. Αυτό δυστυχώς ισχύει και για τα παιδιά, τα οποία αρκετές φορές είτε έρχονται αντιμέτωπα με εικόνες και πληροφορίες που δεν είναι κατάλληλες για την ηλικία τους, είτε αλληλεπιδρούν με άλλους χρήστες που δεν γνωρίζουν την πραγματική ταυτότητα ή τις προθέσεις τους.

Τα παιδιά και οι έφηβοι, λόγω της αθωότητας, του αυθορμητισμού και της άγνοιάς τους για τους κινδύνους που καραδοκούν στο ψηφιακό περιβάλλον, χωρίς την σωστή ενημέρωση και προφύλαξη είναι πολύ πιθανό να περιηγηθούν σε ακατάλληλους ιστότοπους, να χρησιμοποιήσουν επισφαλείς εφαρμογές ή να αποτελέσουν “εύκολο στόχο” επιτήδειων στα social media ή στα forums που επισκέπτονται. Συνεπώς η ευαισθητοποίηση των γονιών, η γνώση και η πρόληψη αποτελούν την καλύτερη ασπίδα απέναντι σε αυτούς τους διαδικτυακούς κινδύνους.

Η κατάλληλη ενημέρωση είναι το ήμισυ του παντός

Μία από τις πολλές ιδιαιτερότητες της εποχής μας είναι η εκτεταμένη χρήση κινητών, υπολογιστών και tablet από ανήλικα παιδιά, είτε για τις βασικές καθημερινές δραστηριότητές τους, όπως η online εκπαίδευση και η άντληση πληροφοριών για τις σχολικές ανάγκες τους, είτε απλώς για την ψυχαγωγία τους. Χρησιμοποιώντας τις συσκευές των γονιών τους ή δικές τους, τα παιδιά επισκέπτονται διάφορους ιστότοπους ή χρησιμοποιούν εφαρμογές αυξημένης διαδραστικότητας, περνώντας αρκετές ώρες online, με αποτέλεσμα να είναι πιο ευάλωτα και εκτεθειμένα σε κινδύνους που δεν μπορούν να διακρίνουν και να αποφύγουν, αφού η έλλειψη ανεπτυγμένης κρίσης λόγω του νεαρού της ηλικίας τους, δεν τους επιτρέπει να αντιληφθούν τις… κακοτοπιές.

Σίγουρα δεν είναι πάντα εφικτό να παρακολουθείτε κάθε κίνηση των παιδιών σας στο Internet. Κατά την διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων, της εργασίας ή της ξεκούρασής σας, πολλές φορές τα παιδιά είναι online χωρίς να έχετε την δυνατότητα να ελέγξετε τις ενέργειές τους. Πώς λοιπόν μπορείτε να αποτρέψετε την πρόσβασή τους σε μη επιθυμητούς ή ακόμα και επικίνδυνους ιστότοπους; Πώς μπορείτε να τα προστατεύσετε από τυχόν ανεπιθύμητες επαφές και αλληλεπιδράσεις με χρήστες που μπορεί να μην είναι αυτό που δηλώνουν στα social media ή μπορεί να έχουν κακόβουλα κίνητρα;
Η λέξη-κλειδί για την ασφάλεια των παιδιών σας είναι η Ενημέρωση. Όσο πιο ενημερωμένοι είστε σχετικά με τους διαδικτυακούς κινδύνους, τόσο πιο εύκολη θα είναι η αντιμετώπισή τους. Όντας σωστά ενημερωμένοι, θα μπορέσετε να λάβετε αποτελεσματικά μέτρα προστασίας, να συμβουλεύσετε τα παιδιά και φυσικά να τα βοηθήσετε να αναπτύξουν κριτική ικανότητα ώστε να είναι σε θέση να τους αναγνωρίζουν.

Ως πρώτο βήμα προτείνουμε να αφιερώσετε τον κατάλληλο χρόνο για να διδάξετε στα παιδιά κάποιους βασικούς κανόνες συμπεριφοράς στο διαδίκτυο και να τα πληροφορήσετε περί των κινδύνων που εγκυμονεί η αλόγιστη χρήση του. Συζητήστε εκτενώς μαζί τους, λύστε τις απορίες τους, μάθετε τι τους αρέσει στο Internet, τονίστε τους τα πλεονεκτήματα αλλά και τα μειονεκτήματά του, μιλήστε τους για τις “παγίδες” που μπορεί να συναντήσουν στον ψηφιακό κόσμο και κρατήστε τα σε εγρήγορση με στόχο να αποκτήσουν μια στοιχειώδη διαδικτυακή παιδεία.

Η εμπιστοσύνη των παιδιών προς τους γονείς είναι ένα δύσκολο στοίχημα που θα πρέπει να κερδίσει κάθε γονιός, ιδιαίτερα κατά την προεφηβική και εφηβική ηλικία τους. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να καλλιεργήσετε μια σχέση εμπιστοσύνης και ειλικρινούς επικοινωνίας με τα παιδιά σας, ώστε να μην φοβηθούν ή ντραπούν να σας αναφέρουν οποιοδήποτε πρόβλημα αντιμετωπίσουν στο διαδίκτυο με αποτέλεσμα να μην το μάθετε ποτέ ή όταν το μάθετε να είναι πλέον αργά.
Είναι γεγονός οτι η περιέργεια είναι στη φύση τους και συχνά τα ωθεί να ανακαλύψουν και να δοκιμάσουν νέα πράγματα στις online αναζητήσεις τους. Συζητώντας τακτικά μαζί τους και εξηγώντας τους τα “μελανά σημεία” του κυβερνοχώρου, με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να κερδίσετε την εμπιστοσύνη τους, θα τα βοηθήσει να νιώσουν άνετα και να μην διστάσουν να ζητήσουν την συμβουλή ή την παρέμβασή σας σε περίπτωση που είτε νιώσουν άβολα, ειτε έρθουν σε δύσκολη θέση λόγω κάποιου ατυχούς συμβάντος. Έτσι θα μπορέσετε να αντιμετωπίσετε εγκαίρως οποιαδήποτε δυσάρεστη κατάσταση και να διασφαλίσετε οτι δεν θα επαναληφθεί μελλοντικά.

Η θέσπιση κάποιων “απαράβατων” κανόνων περιήγησης στο διαδίκτυο και η συχνή υπενθύμισή τους στα παιδιά σας, είναι εξίσου σημαντική. Θέτοντας κάποια όρια και έχοντας λάβει από εσάς την κατάλληλη ενημέρωση, θα μπορούν να προστατεύουν τους εαυτούς τους από πολλούς κινδύνους και ιδιαίτερα από αυτούς που δεν καλύπτονται εγκαθιστώντας απλώς κάποιο λογισμικό προστασίας στις συσκευές που χρησιμοποιούν.
Υιοθετήστε τους δέκα βασικούς κανόνες που σας παραθέτουμε και φροντίστε να κατανοήσουν οτι δεν πρόκειται για μερικες τυπικές “απαγορεύσεις” αλλά αποτελούν την απαραίτητη βάση για κάθε δραστηριότητά τους στο διαδίκτυο:

1) Τα παιδιά δεν πρέπει να αποκαλύπτουν σε κανέναν άγνωστο και για κανέναν λόγο, τα προσωπικά τους στοιχεία, όπως το όνομα, το επώνυμο, το φύλο, την ηλικία, το email, την διεύθυνση κατοικίας, καθώς και τους κωδικούς πρόσβασης και τα ψευδώνυμα που χρησιμοποιούν στα social media αν διαθέτουν λογαριασμούς σε αυτά.

2) Δεν πρέπει να συνομιλούν ποτέ με αγνώστους στο διαδίκτυο, παρα μόνο με τους πραγματικούς φίλους τους. Έχει ιδιαίτερη σημασία να καταλάβουν οτι οι “Φίλοι” τους στα κοινωνικά δίκτυα θα πρέπει να είναι άτομα που ξέρουν προσωπικά και συναναστρέφονται κι εκτός διαδικτύου και οχι άγνωστα άτομα ή κάποιοι που απλά υποθέτουν οτι γνωρίζουν.

3) Εάν οποιοσδήποτε αρχίσει να ζητά προσωπικά στοιχεια ή διαπιστώσουν ότι έχει περίεργη ή ανάρμοστη συμπεριφορά, τα παιδιά θα πρέπει να σας ενημερώσουν αμέσως.

4) Δεν πρέπει να αναρτούν ή να μοιράζονται με “Φίλους” προσωπικές φωτογραφίες ή videos σε social media ή μέσω κάποιου chat. Αυτό φυσικά ισχύει και για εσάς, αφού θα πρέπει να αποφεύγετε την δημοσίευση εικόνων και videos των παιδιών σας, ειδικά αν αυτά είναι ανήλικα.

5) Τα μικρά παιδιά δεν πρέπει να σερφάρουν μόνα τους στο διαδίκτυο χωρίς να έχουν κάποιον από τους γονείς δίπλα τους για να τα επιτηρεί.

6) Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να τα αφήνετε να κάνουν διαδικτυακές αγορές ή οποιουδήποτε είδους online πληρωμές. Αν τα παιδιά εξοικειωθούν με αυτή τη διαδικασία, είναι πολύ πιθανό να την επαναλάβουν όταν οι γονείς δεν θα είναι παρόντες. Κρατήστε τις τραπεζικές κάρτες σας μακριά από τα παιδιά και μην τους αποκαλύπτετε τους κωδικούς για το eBanking ή τους λογαριασμούς σας σε υπηρεσίες όπως το PayPal.

7) Αν δημιουργήσουν λογαριασμούς στα social media, προτείνουμε να μην χρησιμοποιηθούν δημοσίως τα πραγματικά στοιχεία τους. Το ιδανικό βέβαια θα ήταν να αποφευχθεί η χρήση των social media, τουλάχιστον μέχρι κάποια ηλικία, αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό τότε η επιλογή κάποιου ψευδώνυμου για τα ανήλικα παιδιά, μπορεί να αποτελέσει ένα στοιχειώδες δίχτυ προστασίας για αυτά.

8) Τα παιδιά δεν πρέπει να κοινοποιούν online οποιουδήποτε είδους ευαίσθητες οικογενειακές πληροφορίες όπως τι δουλειά κάνουν οι γονείς, αν και πότε λείπουν από το σπίτι, με ποιόν είναι στο σπίτι όταν αυτοί λείπουν, αν έχουν αδέλφια κλπ. αφού κάποιες από αυτές τις πληροφορίες ενδέχεται να αξιοποιηθούν από κακόβουλα άτομα.

9) Δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να κανονίσουν οποιαδήποτε συνάντηση με κάποιο άτομο που δεν γνωρίζουν ή γνωρίζουν μόνο διαδικτυακά. Σε περίπτωση που δεχτούν μια ανάλογη πρόταση, θα πρέπει να σας ενημερώσουν αμέσως.

10) Εάν αντιμετωπίσουν οποιουδήποτε είδους Bullying στο διαδίκτυο (Cyberbullying), θα πρέπει να σας ενημερώσουν αμέσως για να λάβετε τα απαραίτητα μέτρα. Το Cyberbullying μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω social media, εφαρμογών, online παιχνιδιών ή σε κάποιο forum, όπου οι χρήστες αλληλεπιδρούν ή μοιράζονται περιεχόμενο.

Οι επικίνδυνες καταστάσεις που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα παιδί στο διαδίκτυο

Οι εγκληματικές ενέργειες στον κυβερνοχώρο ολοένα και πληθαίνουν, έχοντας πολλές μορφές και πτυχές που είναι δύσκολο να αντιληφθεί ένα ανυποψίαστο παιδί. Οι γονείς δεν πρέπει να επαναπαύονται, αλλά αντιθέτως οφείλουν να ενημερώνονται τακτικά για τους διαδικτυακούς κινδύνους ώστε να έχουν την δυνατότητα λήψης των κατάλληλων μέτρων προφύλαξης αλλά και την επαρκή πληροφόρηση που θα τους επιτρέψει να συμβουλεύσουν και να καθοδηγήσουν τα παιδιά τους.
Οι επικίνδυνες καταστάσεις που ίσως αντιμετωπίσει ένα παιδί στο Internet ποικίλουν ανάλογα με τα ενδιαφέροντα, το εύρος των online δραστηριοτήτων και τον βαθμό εξοικείωσής του με τις εφαρμογές και τις συσκευές που χειρίζεται, αλλά οι πιο κοινές είναι οι εξής:

Ηλεκτρονικό Ψάρεμα

Το “Ηλεκτρονικό Ψάρεμα” (Phishing) αποτελεί μία μορφή ψηφιακής επίθεσης που εκτελείται κυρίως μέσω email. Ο αποστολέας χρησιμοποιεί μια πλαστή διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για να στείλει το μήνυμά του, προσποιούμενος οτι είναι κάποιος άλλος (π.χ. κάποια τράπεζα, ένας δημόσιος ή ιδιωτικός οργανισμός, κάποια γνωστή επιχείρηση ή κάποια πλατφόρμα στην οποία ο παραλήπτης ίσως διαθέτει λογαριασμό). Στόχος του είναι είτε να αποσπάσει προσωπικά δεδομένα όπως κωδικούς πρόσβασης και τραπεζικά στοιχεία, είτε να ωθήσει τον παραλήπτη να κλικάρει κάποιον σύνδεσμο που θα τον οδηγήσει σε έναν ιστότοπο όπου έχει εγκατασταθεί κακόβουλο λογισμικό. Για ένα παιδί που διατηρεί δικό του λογαριασμό email ή έχει πρόσβαση στο email των γονιών του, ένα τέτοιο μήνυμα στα εισερχόμενα μπορεί να μοιάζει “αθώο” αλλά στην πραγματικότητα κρύβει πολλούς κινδύνους. Οπότε θα πρέπει να ξέρει οτι σε περίπτωση που λάβει οποιοδήποτε αίτημα υποβολής προσωπικών δεδομένων -ακόμα κι αν περιέχει επίσημα λογότυπα ή αναφορές σε αξιόπιστους οργανισμούς- οφείλει να σας ενημερώσει άμεσα και σε καμία περίπτωση να μην συμπληρώσει κάποια ηλεκτρονική φόρμα ή να κλικάρει κάποιο σύνδεσμο που δεν έχετε ελέγξει.

Ρητορική Μίσους

Μέσω της Ρητορικής Μίσους (Hate Speech) διαδίδεται, υποκινείται και προωθείται η απαξίωση, το μίσος και πολλές φορές η βία, απέναντι σε πρόσωπα ή ομάδες με βάση χαρακτηριστικά όπως το φύλο, η καταγωγή, η φυλή, η ηλικία, η αναπηρία, η θρησκεία, η γλώσσα ή ο σεξουαλικός προσανατολισμός. Η Ρητορική Μίσους καλλιεργεί και στηρίζει διάφορα αρνητικά στερεότυπα, καθώς και απειλές ενάντια σε άτομα διαφορετικών πεποιθήσεων. Δυστυχώς ένα παιδί μπορεί να συναντήσει κείμενα, εικόνες και videos μισαλλοδοξίας και ρατσισμού στο διαδίκτυο, είτε στα social media είτε σε ιστοσελίδες που επισκέπτεται, οπότε είναι πολύ σημαντικό να έχει εκπαιδευτεί επαρκώς από τους γονείς ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει το σωστό από το λάθος, να σκέφτεται κριτικά και να σέβεται την διαφορετικότητα των ανθρώπων.

Πορνογραφία

Τα παιδιά μπορεί να έρθουν σε επαφή με πορνογραφικό υλικό, είτε κατά λάθος είτε λόγω περιέργειας, ιδιαίτερα κατά την εφηβεία. Στο διαδίκτυο υπάρχουν χιλιάδες ιστότοποι που παρέχουν δωρεάν πρόσβαση σε ανάλογες φωτογραφίες και videos, συνεπώς οι γονείς θα πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Η επαφή ενός εφήβου με την πορνογραφία ενδέχεται να επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεται για το σεξ και τις σχέσεις, αλλά και την εικόνα που έχει για το σώμα του, ενώ η επαφή ενός μικρότερου παιδιού ενδέχεται να του δημιουργήσει αισθήματα αποτροπιασμού, αμηχανίας, ντροπής, ανησυχίας ή ενοχής. Οπότε η ειλικρινής συζήτηση, η εκπαίδευση των παιδιών και η παροχή των κατάλληλων οδηγιών διαδικτυακής περιήγησης, παίζουν σημαντικό ρόλο και μπορούν να θωρακίσουν τα παιδιά.
Πέρα από τη “νόμιμη” πορνογραφία που αφορά ενηλίκους, δυστυχώς στο διαδίκτυο κυκλοφορεί και υλικό σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών. Η παιδική πορνογραφία αποτελεί μια μάστιγα της εποχής μας και προωθείται από μια εγκληματική βιομηχανία δισεκατομμυρίων δολαρίων (εκτιμάται οτι τα κέρδη της ανέρχονται σε 7 με 10 δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο παγκοσμίως) που συνδεεται και με άλλες παράνομες δραστηριότητες όπως το trafficking. Χρειάζεται μεγάλη προσοχή και εγρήγορση από την πλευρά των γονιών και είναι απαραίτητη η άμεση επικοινωνία με την Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος (τηλ.: 11188) για την καταγγελία οποιουδήποτε ιστότοπου διαπιστώσουν οτι περιέχει ανάλογο περιεχόμενο. Επιπλέον τρόποι καταγγελίας είναι μέσω της γραμμής βοηθείας Ηelp-Line (τηλ.: 2106007686) και μέσω της Safeline (τηλ.: 2811391615).

Διαδικτυακός Εκφοβισμός

Ο Διαδικτυακός Εκφοβισμός (Cyberbullying) αφορά την εσκεμμένη και επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά απέναντι σε ένα άτομο με σκοπό τον εκφοβισμό, την απειλή, την ταπείνωση ή την παρενόχληση. Μπορεί να γίνεται σε τακτικά ή άτακτα χρονικά διαστήματα μέσω διαδικτυακών εφαρμογών, social media, chat rooms ή online παιχνιδιών και να περιλαμβάνει την αποστολή εχθρικών μηνυμάτων, την διάδοση προσβλητικών φημών, την δημοσίευση αρνητικού περιεχομένου γι’ αυτό το άτομο ή την διαρροή ευαίσθητων προσωπικών πληροφοριών του. Μπορεί ακόμη να περιλαμβάνει την παρενόχληση κάθε διαδικτυακής δραστηριότητας του, αλλά και το χακάρισμα των λογαριασμών του. Είναι ιδιαίτερα αγχωτικός για το άτομο που τον δέχεται και μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία του.
Αν και δεν υπάρχουν συγκεκριμένα σημάδια που μαρτυρούν με βεβαιότητα ότι ένα παιδί έχει πέσει θύμα Cyberbullying, ορισμένες ενδείξεις στη συμπεριφορά του θα πρέπει να σας προβληματίσουν. Αν το παιδί αρχίσει να αρνείται να πάει στο σχολείο ή στις απογευματινές δραστηριότητές του, αν είναι ιδιαίτερα αγχωμένο ή εμφανίζει κυκλοθυμική συμπεριφορά, αν ελέγχει συνεχώς το κινητό, το tablet ή τον υπολογιστή του, αν σταματάει την διαδικτυακή του δραστηριότητα μόλις εμφανίζεστε στο οπτικό του πεδίο ή είναι αναστατωμένο μετά από αυτήν, τότε θα πρέπει να κινητοποιηθείτε. Πλησιάστε το παιδί και ρωτήστε διακριτικά αν αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα. Συζητήστε υπομονετικά μαζί του και κάντε το να καταλάβει οτι μπορεί να σας μιλήσει για οτιδήποτε το απασχολεί ώστε να το βοηθήσετε.
Αν δέχεται διαδικτυακό εκφοβισμό, αρχικά συμβουλέψτε το παιδί να μην απαντάει σε κανένα ενοχλητικό μήνυμα και αποθηκεύστε τα μηνύματα, τις συνομιλίες ή το οπτικοακουστικό υλικό που έχει λάβει. Κατόπιν ερευνήστε αν υπάρχει κάποιος ιστότοπος ή λογαριασμός στα social media όπου χρησιμοποιούνται προσωπικά δεδομένα του ή φιλοξενούνται αρνητικά σχόλια εις βάρος του και καταγράψτε τις σχετικές διαδικτυακές διευθύνσεις. Σε περίπτωση που ο εκφοβισμός προέρχεται από κάποιο άτομο που βρίσκεται στο κοντινό περιβάλλον του παιδιού (π.χ. συμμαθητής, φίλος, γνωστός), ενημερώστε άμεσα τους γονείς αυτού του ατόμου και ζητήστε τους να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα. Αν προέρχεται από άγνωστα πρόσωπα, μπλοκάρετε κάθε αποστολέα κακόβουλων μηνυμάτων και επικοινωνήστε με την Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος για να σας καθοδηγήσει περαιτέρω.

Διαδικτυακή Αποπλάνηση

Η προσέγγιση παιδιών από παιδόφιλους με σκοπό την αποπλάνησή τους (Grooming) είναι άλλη μια διαδικτυακή απειλή της εποχής μας. Το Grooming λαμβάνει χώρα όταν ένας ενήλικας επικοινωνεί online µε ένα παιδί, συνήθως παρέχοντας ψευδείς πληροφορίες για την ηλικία ή το φύλο του και προσποιούμενος οτι μοιράζεται τους ιδιους προβληματισμούς, ανησυχίες και ενδιαφέροντα με αυτό, με στόχο να κερδίσει την εμπιστοσύνη του και ύστερα να του προτείνει μια κατ’ ιδίαν συνάντηση. Μπορεί να συµβεί σε όλους τους ιστότοπους που είναι δηµοφιλείς στα παιδιά (π.χ. κοινωνικά δίκτυα, online παιχνίδια και chat rooms).
Ένας διαδικτυακός groomer µπορεί να προσποιηθεί ότι είναι συνοµήλικος του παιδιού, χρησιμοποιώντας ψεύτικα προσωπικά στοιχεία και φωτογραφία προφίλ, να μιλήσει αρκετές φορές μαζί του μέχρι να το κάνει να νιώσει άνετα και όταν καταλάβει οτι το παιδί τον θεωρεί πια φίλο του, να προσπαθήσει να το συναντήσει από κοντά προκειµένου να το εκμεταλλευτεί. Τα τελευταία χρόνια όλοι έχουμε ακούσει στις ειδήσεις ανάλογα περιστατικά εξαπάτησης που δυστυχώς κατέληξαν σε κακοποιήσεις ή εξαφανίσεις ανηλίκων.
Ο βασικότερος τρόπος προφύλαξης των παιδιών είναι η προσεκτική επιλογή των ατόμων που συναναστρέφονται online. Τα παιδιά δεν πρέπει να συνομιλούν με αγνώστους, αλλά μόνο με τους αληθινούς φίλους τους, που γνωρίζουν προσωπικά εκτός διαδικτύου. Θα πρέπει να κατανοήσουν οτι ένα άγνωστο άτομο που επιχειρεί να επικοινωνήσει μαζί τους, ίσως δεν είναι αυτό που υποστηρίζει οτι είναι. Επίσης θα πρέπει να ξέρουν οτι δεν πρέπει να δεχτούν για κανέναν λόγο μια πρόταση συνάντησης αν προέρχεται από άτομο που δεν γνωρίζουν πραγματικά, ακόμα κι αν έχουν μιλήσει αρκετές φορές μαζί του στο διαδίκτυο.

Ψευδείς Ειδήσεις

Οι Ψευδείς Ειδήσεις (Fake News) είναι ιστορίες και νέα που παρουσιάζονται ως πραγματικά, είναι όμως κατασκευασμένα εσκεμμένα για να παραπληροφορήσουν ή να εξυπηρετήσουν κάποιον συγκεκριμένο πολιτικό ή εμπορικό σκοπό. Συνήθως τα Fake News εχουν τη μορφή δημοσιογραφικών άρθρων ή αναρτήσεων στα social media. Ως επί το πλείστον στοχεύουν τους ενήλικες αλλά δεν παύουν να αποτελούν ένα επικίνδυνο φαινόμενο και για τα παιδιά που περιηγούνται στο διαδίκτυο, τα οποία είναι πολύ πιο εύκολο να πιστέψουν οτιδήποτε βλέπουν σε αυτό. Καλλιεργώντας την κριτική σκέψη στα παιδιά, εξηγώντας τους οτι αυτά που διαβάζουν online δεν είναι πάντοτε ορθά και ενθαρρύνοντάς τα ώστε να σας εκφράζουν οποιαδήποτε απορία τους χωρίς δισταγμό, θα τα βοηθήσετε να αντιμετωπίσουν όσο το δυνατόν καλύτερα αυτή την προβληματική πτυχή του διαδικτύου.

Sexting & Sextortion

Το Sexting και το Sextortion ως διαδικτυακοί κίνδυνοι προφανώς δεν αφορούν τα μικρά παιδιά αλλά τους εφήβους.
Το Sexting είναι η ανταλλαγή ερωτικών µηνυµάτων ή γυµνών φωτογραφιών µέσω του διαδικτύου. Αν και η συγκεκριμένη δραστηριότητα δεν είναι παράνομη ή κατακριτέα μεταξύ συναινούντων ενηλίκων που συνειδητοποιούν πλήρως τις πιθανές “παγίδες” της, εντούτοις κρύβει πολλούς κινδύνους για τους εφήβους, που δεν διαθέτουν ακόμα την ωριμότητα να διαχειριστούν τις προκλήσεις που την συνοδεύουν.
Οι έφηβοι, είτε λόγω του αυθορμητισμού τους, είτε επειδή το Sexting έχει γίνει… μόδα τα τελευταία χρόνια, ίσως θελήσουν να ανταλλάξουν τέτοιου είδους μηνύματα ή φωτογραφίες μεταξύ τους, κυρίως στα social media, αγνοώντας τις δυσάρεστες συνέπειες που μπορεί να ακολουθήσουν αν αυτά διαρρεύσουν -ηθελημένα ή μη- στο διαδίκτυο. Λόγω του νεαρού της ηλικίας τους δεν αντιλαμβάνονται πως οτιδήποτε αναρτάται online, έστω κι αν είναι μέρος μιας ιδιωτικής συνομιλίας, υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να βρεθεί σε δημόσια θέα. Μια λανθασμένη εκτίμηση της αξιοπιστίας ενός ατόμου, ένας κακός χειρισμός, μια απώλεια ή κλοπή της συσκευής όπου έχει αποθηκευτεί το σχετικό υλικό ή ένας “εμπιστευτικός” διαμοιρασμός του σε τρίτους από το πρόσωπο στο οποίο εστάλη αρχικά, είναι αρκετά για να δημιουργήσουν πολύ σοβαρά προβλήματα.
Το Sextortion, σε αντίθεση με τον συναινετικό χαρακτήρα του Sexting, αποτελεί μια μη συναινετική, εγκληματική πράξη που φυσικά διώκεται ποινικά. Ουσιαστικά πρόκειται για έναν σεξουαλικό εκβιασμό μέσω του διαδικτύου. Συνήθως, ο θύτης έχει στην κατοχή του γυμνές φωτογραφίες ή videos του θύματος (που κατά πάσα πιθανότητα απέκτησε μέσω Sexting), τα οποία χρησιμοποιεί για να το εκβιάσει. Απειλώντας το θύμα οτι θα δημοσιεύσει αυτό το υλικό στο διαδίκτυο ή θα το αποστείλει σε άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντός του, απαιτεί σεξουαλικά ή οικονομικά ανταλλάγματα.
Ο βασικός τρόπος προφύλαξης των εφήβων από τους προαναφερθέντες κινδύνους, είναι αυτονόητος. Θα πρέπει να αποφεύγουν την ανταλλαγή ή την αποθήκευση ανάλογου υλικού. Μέσω μιας εκτενούς συζήτησης μαζί σας, θα μπορέσουν να αντιληφθούν τις πιθανές αρνητικές επιπτώσεις, αλλά και να κατανοήσουν οτι σημασία έχει ο πραγματικός έρωτας και οχι ο… εικονικός.

Παιχνίδια Προκλήσεων

Τα Παιχνίδια Προκλήσεων στο διαδίκτυο, τα τελευταία χρόνια έχουν δει αρκετές φορές το φως της δημοσιότητας. Πρόκειται για “παιχνίδια” που συχνά θέτουν σε κίνδυνο την σωματική ακεραιότητα των παικτών, αφού τους ζητούν να ολοκληρώσουν μια σειρά επικίνδυνων δοκιμασιών ή να προβούν σε παράλογες ενέργειες που μπορούν να βλάψουν την υγεία τους. Προκλήσεις όπως π.χ. αυτές του Momo Challenge ή του Blue Whale Challenge, είναι κάθε άλλο παρά “διασκεδαστικές” και αυτό θα πρέπει να το κατανοήσουν τα παιδιά. Αν λοιπόν υποπέσει στην αντίληψή σας πως πρόκειται να συμμετάσχουν ή ήδη συμμετέχουν σε ένα τέτοιο “παιχνίδι”, συζητήστε μαζί τους για την επικινδυνότητά του, εξηγήστε τους οτι δεν είναι υποχρεωμένα να ασχοληθούν με αυτό λόγω της ενασχόλησης άλλων συνομηλίκων τους και υπενθυμίστε τους οτι μπορούν ανά πάσα στιγμή να σας μιλήσουν ελεύθερα αν νιώσουν οτι απειλούνται ή πιέζονται από κάποιον για να λάβουν μέρος σε μια διαδικτυακή πρόκληση.

Τα εργαλεία που μπορούν να σας βοηθήσουν

Πέραν της απαραίτητης προσοχής και τήρησης των βασικών κανόνων περιήγησης στο διαδίκτυο, υπάρχουν και ορισμένα χρήσιμα εργαλεία που μπορούν να σας βοηθήσουν, προσφέροντας κάποιες επιπλέον δικλείδες ασφαλείας για τον έλεγχο και την προστασία των online δραστηριοτήτων των παιδιών σας.
Πρόκειται για προγράμματα ή εφαρμογές που μπορείτε να εγκαταστήσετε στις συσκευές που χρησιμοποιούν για να ασφαλίσετε, να μπλοκάρετε ή ακόμα και να παρακολουθήσετε -εν αγνοία τους- τις δραστηριότητες και τις επικοινωνίες τους, εάν κρίνετε οτι είναι απολύτως αναγκαίο.

Λογισμικά Γονικού Ελέγχου (Parental Controls)

Τα λογισμικά γονικού ελέγχου παρέχουν μια ευρεία γκάμα επιλογών για την παρακολούθηση όλων των συσκευών που χρησιμοποιούν τα παιδιά για να περιηγούνται στο Internet και την ρύθμιση της πρόσβασης σε διαδικτυακές υπηρεσίες ή πληροφορίες σύμφωνα με καθορισμένα κριτήρια. Μερικά από τα πιο δημοφιλή είναι τα εξής: Kaspersky Safe Kids, Circle Home Plus, Locategy, Qustodio, Norton Family, McAfee Safe Family.

Κατασκοπευτικά Λογισμικά (Spy Apps)

Τα Spy Apps είναι λογισμικά που μπορείτε να εγκαταστήσετε στις συσκευές τους ώστε να ελέγχετε σε πραγματικό χρόνο την δραστηριότητά των παιδιών σε ιστότοπους, social media, chat, email και sms. Με κάποια από αυτά μπορείτε ακόμα και να καταγράφετε τις τηλεφωνικές συνομιλίες τους, χωρίς βέβαια αυτό να γίνεται αντιληπτό από τα παιδιά. Μερικά αξιόπιστα Spy Apps που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε είναι τo Mobicip, το Family Orbit, το mSpy, το Hoverwatch, το FlexiSpy και το Mobistealth.

Διαδικτυακά Φίλτρα Περιεχομένου (Web Filters)

Μέσω των Web Filters έχετε την δυνατότητα να μπλοκάρετε ιστότοπους με βάση τις κατηγορίες ή τις λέξεις-κλειδιά (keywords) που επιλέγετε. Συμπληρωματικά σας παρέχονται λίστες που ενημερώνονται αυτόματα σε καθημερινή βάση και περιέχουν χιλιάδες επικίνδυνους ιστότοπους που τα Web Filters μπορούν να μπλοκάρουν για εσάς. Ρίχνοντας μια ματιά στις κατηγορίες με μη επιτρεπόμενο περιεχόμενο που διαθέτουν αυτά τα λογισμικά, θα συνειδητοποιήσει κανείς το εύρος των κινδύνων που καραδοκούν στο διαδικτυο και… πιστέψτε μας, οι κατηγορίες είναι πάρα πολλές! Τα πιο δημοφιλή απο αυτά είναι τα Net Nanny, Boomerang, Bark, OpenDNS FamilyShield και FamiSafe.

Αναστολείς Αναδυόμενων Παραθύρων & Διαφημίσεων (Pop-Up & Ad Blockers)

Οι Pop-Up και Ad Blockers μπλοκάρουν τα αναδυόμενα παράθυρα, τις διαφημίσεις και διάφορους trackers που λειτουργούν σε ιστότοπους. Ο αποκλεισμός τους μπορεί να διασφαλίσει οτι τα παιδιά δεν θα έρθουν αντιμέτωπα με οποιουδήποτε είδους αναδυόμενες φόρμες που καταγράφουν προσωπικά στοιχεία ή με διαφημίσεις που ίσως τα οδηγήσουν σε ιστότοπους που δεν επιθυμείτε να επισκεφθούν. Επίσης μπορεί να προσφέρει μια πιο άνετη περιήγηση στο διαδίκτυο δίχως να εμφανίζονται ενοχλητικά προωθητικά μηνύματα ανά πάσα στιγμή. Μερικοί αποτελεσματικοί blockers είναι οι AdGuard, Adblock Plus, Adblocker Ultimate, Free Adblocker Browser, TrustGo Ad Detector.

Καταγραφείς Πληκτρολόγησης (Keyloggers)

Η βασική λειτουργία ενός Keylogger είναι να καταγράφει σε ένα αρχείο οτιδήποτε πληκτρολογεί κανείς στην συσκευή που είναι εγκατεστημένος -συμπεριλαμβανομένων των usernames και passwords- και να το στέλνει στο άτομο που το εγκατέστησε. Αν κρίνετε οτι συντρέχουν σοβαροί λόγοι για να χρησιμοποιήσετε ένα τέτοιο εργαλείο, οι εφαρμογές KidLogger, Spyrix, Actual Keylogger, KidsGuard Pro και Total Logger θα σας φανούν χρήσιμες.

Γνώση + Προφύλαξη = Ασφάλεια

Το διαδίκτυο είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο στα χέρια μας. Μας προσφέρει αμέτρητες δυνατότητες και ευκαιρίες. Όμως αν δεν το χρησιμοποιούμε σωστά μπορεί να εμπερικλείει κινδύνους. Τα παιδιά μπορούν να ωφεληθούν από την χρήση του, αρκεί να έχουν προετοιμαστεί κατάλληλα από τους γονείς.
Η ενημέρωση των παιδιών για τους διαδικτυακούς κινδύνους δεν πρέπει να έχει στόχο να τα φοβίσει ή να τους παρουσιάσει -μέσω υπερβολών ή ανακριβειών- ένα επισφαλές μέσο που πρέπει να αποφεύγουν. Αντιθέτως θα πρέπει να τα θωρακίσει με γνώσεις και να τα βοηθήσει να καταλάβουν με ποιούς τρόπους θα μπορέσουν να προφυλαχθούν απέναντι σε οποιαδήποτε δυσάρεστη κατάσταση στο online περιβάλλον.
Με την σωστή πληροφόρηση, την διακριτική επίβλεψη και κυρίως την ποιοτική επικοινωνία μεταξύ γονιών και παιδιών, καμία κακόβουλη πρόθεση τρίτων δεν θα μπορέσει να απειλήσει την ασφάλειά τους.